Denkstijlen van Hartman

Denken, oordelen en  waarderen

Als wij op de aarde rondkruipen, en later lopen, doen wij als kind ervaringen op en gaan wij de wereld om ons heen, en onszelf, op een bepaalde manier waarderen. Deze waarderingen maken dat we als kind voorkeuren hebben en keuzes maken in wat we leuk vinden en wat niet. De een wil alleen maar buiten spelen, de ander speelt liever binnen met poppen of maakt theater en een derde is niet bij de lego weg te slaan. Hierdoor ontwikkelen we vaardigheden of talenten.

Zes denkdimensies

Robert Hartman heeft zijn leven lang gezocht naar een methode, en gevonden, om in kaart te brengen volgens welke patronen een individu denkt, oordeelt en waardeert.

Er wordt in kaart gebracht op welke wijze iemand naar zijn omgeving kijkt, hoe iemand zijn omgeving waarneemt. Hoe iemand de informatie filtert die op hem afkomt.

Zes denkdimensies

Door te meten hoe iemand de wereld om hem heen en zichzelf waardeert onderscheidt Hartman zes denkdimensies. De mate waarin deze zes dimensies zijn ontwikkeld leveren denkpatronen of denkstijlen op. Hieronder worden deze zes denkdimensies beschreven.

Empathisch vermogen

Empathisch vermogen heeft betrekking op ons vermogen anderen te zien en te erkennen als de unieke individuen die ze zijn. Het zegt iets over de mate waarin wij ons betrokken voelen bij anderen en heeft alles te maken met het vermogen ons in te leven in de behoeften van anderen en onze communicatie daarop af te stemmen. Maar het strekt verder dan het intermenselijke verkeer alleen. Empathisch vermogen zegt ook iets over ons vermogen het unieke te onderscheiden in een object, een plan, een situatie, een moment. In die zin hangt het voelende denken ook samen met creativiteit. Het is de denkwijze die ons vermogen tot liefde, begrip, aanvoelen, ervaren, scheppen, genieten etc. stuurt.

Praktisch Denken

Praktisch denken stuurt ons vermogen de concrete, materiële, tastbare wereld om ons heen waar te nemen. Het heeft alles te maken met de mate waarin wij ‘gezond boeren verstand’ aanwenden om dingen gedaan te krijgen in onze dagelijkse realiteit. Praktisch denken hangt nauw samen met ons vermogen om keuzes te maken (goed, beter, best) op grond van nuchtere overwegingen en relevante vergelijkingen om op basis daarvan over te gaan tot concrete actie. Het is het denken dat in belangrijke mate bijdraagt aan ons vermogen projecten, taken, doelen te realiseren binnen de gestelde tijd, samen met de mensen waarmee we werken.

Systematisch Denken

Systematisch denken heeft betrekking op ons vermogen logica te ontdekken en structuur aan te brengen in de wereld om ons heen. Het hangt samen met de mate waarin we in staat zijn systemen, kennis, mentale concepten aan te wenden om taken, mensen, situaties en middelen te ordenen en te organiseren. ‘Harde’ criteria en perfectie staan centraal: iets voldoet wel/niet aan de gestelde definities, de parameters, het plan, de doelstelling, het concept. Systematisch denken heeft ook betrekking op onze omgang met regulerende mechanismen als autoriteit, regels, procedures en beleid. Vooruit denken, plannen, analyseren, toetsen, ontwerpen, kaders aanbrengen, structureren zijn kwaliteiten die in belangrijke mate door deze denkwijze gestuurd worden.

Zelfwaardering

Het denken dat ons vermogen stuurt om empathie, liefde en begrip op te brengen voor het unieke individu dat we zijn. Zelfwaardering heeft alles te maken met de mate waarin we ons zelf hebben leren waarderen los van de rollen of taken die wij in het dagelijkse leven vervullen, of de doelen en criteria die wij onszelf opleggen. Van jezelf kunnen houden om jezelf, met alle plussen en minnen die er aan dat zelf vast zitten. Zelfbewustzijn, zelfacceptatie en zelfkennis zijn sleutelbegrippen in deze manier van denken. Het is het denken dat een belangrijke invloed heeft op hoe zeker en ‘authentiek’ wij ons voelen, ook in relaties met anderen. Het is ook het domein van de spirituele connectie die wij voelen ten aanzien van het unieke dat wij als individu representeren. Het is namelijk het deel van ons denken dat zich bezighoudt met de vraag: wie ben ik?

Rolbewustzijn

Rolbewustzijn heeft alles te maken met de belangrijkste rollen die wij vervullen in het leven. Voor de meeste mensen zijn dat er drie of vier. Bijvoorbeeld zoon/dochter, student, acteur of brandweerman. Rolbewustzijn geeft antwoord op de vraag hoe duidelijk wij onze rol(len) zien. Het zegt ook iets over de mate waarin wij plezier en voldoening putten uit die rol. Het is het denken waarbij wij onszelf identificeren met een gegeven rol en waarbij wij onze toegevoegde waarde afmeten aan de taken die wij op ons nemen en hoe goed wij dat doen of hoe geslaagd wij zijn in een rol.

Zelfsturing

Zelfsturing heeft betrekking op ons vermogen ons te richten op de doelen die wij ons zelf stellen op de middellange en langere termijn. Het betreft hier dus niet de doelen van ons team of van de organisatie! Het is het denken in termen van ons ‘ideale ik’ en stelt ons in staat de acties te benoemen die nodig zijn om dat ideaal verder in te vullen en te verwezenlijken. Zelfsturing bepaalt in belangrijke mate welke interne criteria en normen wij onszelf opleggen en stuurt onze drang om onszelf steeds opnieuw te willen verbeteren, steeds een stapje verder te komen in een poging onze persoonlijke toekomstdoelen te realiseren.

Talenten

Een combinatie van bovenstaande denkdimensies levert een bepaald denkpatroon of een denkstijl op. Deze patronen en stijlen filteren informatie en geven aan hoe iemand zijn omgeving bekijkt, wat hij ziet en wat hij niet ziet, en hoe scherp iemand in staat is te zien. Talenten ontstaan als het ware door wat we waarderen en zien. Of mogelijk door wat we juist niet zien, onze blinde vlekken.